ساڵح نیکبەخت، پارێزەر، سەبارەت بە کێشەکانی ژنان لە کۆمەڵگادا وتی، گەورەترین کێشەی ژنان لە کۆمەڵگادا نەبوونی مافی یەکسانە لەگەڵ پیاوان. لە نێو گرفتەکاندا دەتوانین ئاماژە بە بەدەستهێنان و بەدەستهێنانی هەلی کار و چوونە ناو کۆمەڵگا و ئاسایش بکەین. ئەم بابەتانە وایکردووە ژنان هەست بە نایەکسانی بکەن لە کۆمەڵگادا.
ئاماژەی بەوەشکرد، لە کولتوری گشتی کۆمەڵگادا ژنان وەک ڕەگەزی دووەم دادەنرێت و هەمان ئاسانکارییەکانی پیاوانیان نییە لەگەڵ کێشەکاندا بە لاواز هەژمار بکرێن.
نیکبەخت دەشڵێت: بەکارهێنانی وشەی وەک “لاواز” بۆ وەسفکردنی ژنان دەگەڕێتەوە بۆ ئەم ڕێبازە. بەهۆی ئەم بۆچوونەوە ژنان لە کۆمەڵگای ئێمەدا ئاسایشی کەسی و کاریان نییە.
ئەم چالاکوانە مافی مرۆڤ ئاماژەی بەوەدا کە کێشەی سەرەکی ژنان لە ڕاستیدا بەهۆی کەلتوری کۆمەڵگاوە دروست دەبێت و ڕایگەیاند: بەداخەوە پێکهێنانی یاساکانی ئێمەش لەسەر ئەو کولتوورە دامەزراوە و بەهۆی ئەمەوە ژنانیش ڕووبەڕووی کێشەی یاسایی دەبنەوە.
ئەم پارێزەرە بە جەختکردنەوە لەسەر ئەوەی کە ژنان لە بابەتی بنەماڵەدا ڕووبەڕووی بۆشایی یاسایی دەبنەوە، ڕوونی کردەوە: یاسای مەدەنی ئێران پیاو وەک سەرۆکی بنەماڵە دەناسێت و هەروەها مافی هەڵبژاردنی خانووبەرە بۆ پیاوەکە دیاری دەکات، مەگەر ئەو مافە لە بەڵگەنامەی هاوسەرگیریدا نەنووسراوە. شوێنی نیشتەجێبوون بدرێت بە ژنەکە. پرسگەلێکی وەک ئەمانە وا لە ژنان دەکەن بەدەست هەستی نایەکسانی لەگەڵ پیاوان بناڵێنن.
لە درێژەی قسەکانیدا: سەبارەت بە پەروەردەکردنی منداڵ، هەرچەندە باری سەرەکی سەرەکی بژێوی و پەروەردەیان لەسەر شانی ژنە و ژن ڕۆڵی سەرەکی لەو ڕووەوە دەبینێت، ئاڕاستەی یاساکان لە وڵاتدا بە شێوەیەکە کە… ژنان بەرپرسیارن لە پەروەردەکردنی منداڵ و بڕیاردان سەبارەت بە داهاتوو ڕووبەڕووی سنوورداربوون دەبنەوە و پیاو وەک بڕیاردەری کۆتایی دادەنرێت لەم جۆرە بابەتانەدا.
ئەم چالاکوانەی مافی مرۆڤ ڕایگەیاندووە کە تێڕوانینی کۆمەڵگا لە ژیانی هاوسەرگیریدا وەک ئەوە وایە پیاو بتوانێت بە هەر شێوەیەک بیەوێت مامەڵە لەگەڵ ژنێکدا بکات و وتی: واقیعەکە ئەوەیە کە یاسا نیشتمانی و نێودەوڵەتییەکان و یاسا شەرعییەکانی ئێمە ڕێگە بە پیاوان نادەن. لە ڕاستیدا تێڕوانینێکی لەو شێوەیە لەسەر بنەمای یاساکانی ئێمە نییە، بەڵکو لەسەر نەریت و داب و نەریتی دامەزراوە و بووەتە حوکم.
نیکبەخت ئاماژەی بەوەدا: جیاوازی نێوان ژن و پیاو لەڕووی ئەو توانایانەی کە کۆمەڵگا بۆیان کێشاوە دەبێتە هۆی ئەوەی ژنانی وڵات، کە زیاتر لە نیوەی دانیشتوانی وڵات پێکدەهێنن و توانای بەرهەمهێنانی سامانیان هەیە، بەڕێوەی بەرن و… خزمەتگوزاری ئەنجام بدەن، لەوانەیە وەک پێویست نەچنە ناو گۆڕەپانی کۆمەڵایەتی. ئه مڕۆ جگه له که ڕته کانی په ڕوه ڕده و ته ندروستی، له که ڕته کانی دیکه ی وه ک به ڕێوه به ڕی، بازرگانی، خزمه تگوزاری و هتد، ژنان هه مان ده ڕفه تی پیاوانیان بۆ نییه و ده ڕفه تی که متریان پێده ده درێت تا چێژ له و چه شنه ده ڕفه ته وه به ڕبگرن.
ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: بەپێی ئەو پاشخانە کولتوورییەی نایەکسانی کە لە دۆخی ژناندا هەیە، ژنان یان خۆبەخشانە لە کار دەکشێنەوە یان دەرفەتی یەکسان بۆیان نییە بۆ ئەوەی کارێکیان دەست بکەوێت. بۆ نموونە لە ئاستەکانی بەڕێوەبردندا دۆخەکە بە جۆرێکە کە ژن لەبەرچاو ناگیرێت.
نیکبەخت ئاماژەی بەوەدا: تا ئەوکاتەی ژنان لە کولتووری کۆمەڵگادا جێگەی شیاویان نەبێت، یاساکان هەموار ناکرێنەوە. چونکە یاساکان دەتوانن ئەرکێکی دروستیان هەبێت کاتێک بەستێنێکی پێویست لە کۆمەڵگادا هەبێت.
ئەم پارێزەرە بە ئاماژەدان بەوەی کە یەکێک لە گرنگترین گۆڕەپانەکان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی ژنان ئەنجومەنی ئیسلامییە، وتی: بەداخەوە ژمارەی ژنان لەم ئەنجومەنەدا بە بەراورد لەگەڵ ژمارەی ژنانی وڵات زۆر کەمن. ئەگەر یاساکان ڕێژەیەکی دیاریکراوی کورسییەکانی پەرلەمان بۆ ژنان تەرخان بکەن، ئەوا ئەو ژنانە باشتر دەتوانن لەکاتی داڕشتن و پەسەندکردنی یاساکاندا بەرژەوەندی و پێداویستییەکانی ژیانی ژنان لەبەرچاو بگرن.
ئاماژەی بەوەشکرد: ڕادیۆ و تەلەفزیۆنیش دەتوانن هەنگاوێکی کاریگەر بنێن لە بەرەوپێشبردنی پێگەی ژنان لە وڵاتدا بە بەرهەمهێنان و پەخشکردنی ئەو بەرنامانەی کە تێڕوانینی نەریتی ژنان لە کۆمەڵگادا دەگۆڕن.
ئەم چالاکە مافی مرۆڤە ڕایگەیاند: تا ئەو کاتەی کە پلاندانان بۆ کاروباری ژنان لەلایەن پیاوانەوە ئەنجام بدرێت کە خۆیان ڕوانگەیەکی پیاوسالارییان هەیە، یان یاسا ئاینییەکانی ئێمە لەلایەن جێبەجێکارانی یاساوە بە شێوەیەک لێکبدرێتەوە کە ڕۆڵی ژنان کەم بکاتەوە و پاڵیان پێبدات بۆ پەراوێز، ئێمە ناتوانین کێشەی ئافرەتان چارەسەر بکەین با یەکلایی بکەینەوە.